نخست وزیر قزاقستان در حالی از حصول توافق میان کشورهای منطقه آسیای مرکزی و ایران برای تدوین نقشه راه عملیاتی اجرایی سازی کریدور شمال – جنوب خبر داده که با توجه به افزایش دامنه تنش های ژئوپولیتیک، این کریدور می تواند تا حد زیادی از فشارهای وارد آمده بر اقتصاد جهانی نیز بکاهد.
به گزارش پایگاه خبری ریل نیوز؛ گروه بین الملل، شکل گیری جنگ در اوکراین و افزایش تنش در خاورمیانه به واسطه جنگ غزه، اقتصاد جهانی را در معرض خطراتی کم سابقه به ویژه افزایش قیمت نفت و دیگر حامل های انرژی به همراه کمبود غلات قرار داده است.
قیمت غلات در پی افزایش تنش در دریای سیاه و ایجاد محدودیت های مربوط به صادرات گندم اوکراین به شرق اروپا از طریق رود دانوب طی ماه سپتامبر با افزایشی کم سابقه روبرو شد. از سوی دیگر، مشکلات مربوط به ناوگان حمل و نقل ریلی و جاده ای در اوکراین، حتی با کاهش دامنه درگیری ها در دریای سیاه، هنوز سایه ترس ناشی از افزایش قیمت مواد غلایی و غلات استراتژیک مانند گندم، جو و دانه های روغنی همچون کلزا که اوکراین در صدر تولید کنندگان آنها قرار دارد؛ از سر بازارهای جهانی مرتفع نشده است.
تاثیر کریدور شمال – جنوب بر اقتصاد جهانی
بر اساس آخرین اطلاعات موجود در وب سایت سازمان جهانی غلات، روسیه بین سال های ۲۰۰۰ تا ۲۰۲۰ بیش از ۱.۲ میلیارد تن گندم تولید کرده و تقریبا ۸.۴ درصد از گندم جهان توسط این کشور تولید می شود. وب سایت IGC با انتشار گزارشی اعلام کرد که روسیه در سال مالی ۲۰۲۳ – ۲۰۲۲ ۴۴.۴ میلیون تن گندم تولید کرده که از این میزان، ۳۷.۶ میلیون تن آن به بازارهای جهانی صادر شده است.
اما با ایجاد بحران در دریای سیاه و وضع تحریم های اقتصادی غرب علیه مسکو، نه تنها بازار صادرات روسیه و کشورهای آسیای مرکزی در بخش های مختلف از جمله فلزات اساسی مانند آلومینیوم و یا غلات به دلیل مسدود شدن مرزهای بازرگانی غربی روسیه با مشکلاتی جدی مواجه شده، بلکه بازارهای جهانی نیز بنا به دلایل مختلف مانند افزایش نرخ تورم، بر هم خوردن توزان در عرضه و تقاضا و همچنین افزایش ترس ناشی از بسط دامنه تنش های بین المللی در نقاط مختلف جهان، با نا امنی مواجه شده اند؛ موضوعی که می تواند از طریق راه اندازی کریدور شمال – جنوب به عنوان مسیر صادراتی جایگزین اروپای شرقی، مشکلات صادرات روسیه را برطرف شود.
جدیت آسیای مرکزی برای راه اندازی کریدور شمال – جنوب
نقشه ابتدایی کریدور شمال – جنوب تا به امروز تغییرات زیادی را تجربه کرده است. در طرح اولیه، از کریدور ترانزیتی از هند آغاز شده و با عبور از ایران به جمهوری آذربایجان و روسیه رسیده و سپس از طریق مرزهای غربی این کشور به مقصد خود یعنی بندر هلسینکی فنلاند می رسد.
اما با تحریم روسیه و شکل گیری تدریجی شاخه شرقی این کریدور، همسایگان شرقی دریای خزر نیز به آن اضافه شدند. به صورت سنتی و از زمان حکمرانی اتحاد جماهیر شوروی، راه اتصال بخش شرقی دریای خزر به اروپا، از طریق خاک روسیه فعلی صورت می پذیرفت. چراکه علیرغم پتانسیل بزرگ آسیای مرکزی در تامین مواد اولیه جهان، از غلات گرفته تا فلزات اساسی، اورانیوم و نفت، این کشورها در خشکی محصور بوده و برای اتصال به بازارهای غرب راهی جز خاک روسیه نداشتند.
اما شکل گیری تحریم های غرب علیه مسکو، کشورهایی چون قزاقستان، ترکمنستان، تاجیکستان و قرقیزستان را بر آن داشت تا مسیری جدید و جایگزین روسیه برای اتصال به آب های گرم و بازارهای جهانی پیدا کنند. اگرچه این کشورها در حال حاضر، مشغول به رونق بخشیدن هرچه بیشتر شاخه میانی طرح کمربند و جاده چین (BRI) یا همان کریدور ترانس کاسپین هستند، اما برای اتصال به جنوب نیز باید راهی پیدا کنند.
تدوین نقشه راه مشترک ایران و آسیای مرکزی برای راه اندازی شمال – جنوب
خبرگزاری تاس روسیه روز چهارشنبه ۲۴ آبان ماه به تقل از «علیخان اسماعیلوف» نخست وزیر قزاقستان اعلام کرد که کشورهای قزاقستان، ترکمنستان و روسیه با همکاری و مذاکراه مستمر با ایران، به نقشه راه عملیاتی برای فعالسازی هرچه سریعتر کریدور شمال – جنوب و رونق بخشی به آن دست یافته اند. اسماعیلوف در گفتگو با تاش بیان کرده که این نقشه راه جدید، شامل اقداماتی عملیاتی برای راه اندازی این کریدور خواهد بود. وی همچنین تصریح کرده است که هدفگذاری چهار کشور مذکور، دستیابی به مبادله ۱۰ الی ۱۵ میلیون تنی بار در شاخه شرقی کریدور شمال – جنوب تا سال ۲۰۲۷ است.
وی همچنین با اشاره به اتصال ریلی موجود میان ایران و ترکمنستان، بیان کرد که حجم بار مبادلاتی میان این دو کشور با ۹ درصد افزایش، به ۱.۵ میلیون تن رسیده و قزاقستان نیز سعی دارد در همکاری با شرکای دخیل در مسیر ترانزیتی مذکور، موانع اجرایی موجود بر سر راه توسعه حمل بار در کریدور شمال – جنوب را مرتفع سازند.