به گزارش پایگاه خبری ریل نیوز؛ روابط سیاسی – تجاری میان کشورهای مختلف، تعیین کننده میزان همگرایی یا واگرایی میان آنها به حساب می آید. با اینحال، باید در نظر داشت که این همگرایی و واگرایی نیز ماهیتی کاملا پویا داشته که بسته به شرایط ممکن است تغییر کنند.
روابط دو کشور افغانستان و هند از دوران جمهوری اسلامی افغانستان به ریاست جمهوری محمد اشرف غنی تا دوران جدید طالبان تحت عنوان امارت اسلامی نیز مشمول همین قاعده می شود. هندی ها سرمایه گذاری سنگینی روی زیرساخت های افغانستان در دوران اشرف غنی انجام دادند. با اینحال، سقوط حکومت اشرف غنی و بازگشت دوباره طالبان به راس هرم قدرت منجر به دوری هندی ها از افغانستان و جایگزین شدن آنها با چین شد. پکن نیز از روابط و نفوذ قابل توجه خود نهایت بهره را برده و با ورود به بخش معادن و پروژه های زیرساختی افغانستان، بهره برداری مناسبی از دوران جدید طالبان داشته اند. چین همچنین در زمره نخستین کشورهای جهان بود که حکومت طالبان را به رسمیت شناخته و سفیر خود در افغانستان را ابقا نمود.
تغییر رویکرد هند در قبال طالبان
از زمان روی کار آمدن مجدد طالبان در افغانستان، هر روزه کشورهای بیشتری امارت اسلامی را به رسمیت شناخته و حتی روسیه نیز که از مخالفین سرسخت طالبان به حساب می آمد، اخیرا در حال پیوستن به جمع این کشورها است. بنا بر گزارش بی بی سی، عبدالسلام جواد آخوندزاده، سخنگوی وزارت صنعت و تجارت حکومت طالبان به بی‌بی‌سی گفت مبادلات تجاری افغانستان و هند در یک سال گذشته به بیش از ۶۵۰ میلیون دلار رسیده است. به گفته آخوندزاده، داد و ستد دو کشور حدود ۴۴۵ میلیون دلار صادرات و بقیه واردات بوده است. عمده اقلام صادراتی افغانستان به هند در حال حاضر شامل انجیرخشک، زعفران، کشمش، زیره سبز و بادام است. هفته گذشته جی‌پی سینگ، مسئول بخش پاکستان، افغانستان و ایران در وزارت خارجه هند در راس هیئتی به کابل سفر و با مقام‌های طالبان دیدار کرد.
با تیره شدن روابط حکومت طالبان با پاکستان، حکومت طالبان و هند روابط خود را بیش از پیش گسترش داده اند. وزارت خارجه هند به تازگی اعلام کرده است که استفاده از بندر چابهار برای تقویت داد و ستد تجاری با افغانستان در گفتگوهای دو طرف مطرح شده در حالیکه پاکستان بیشتر ورودی‌های کالاهای تجاری را به روی تجار افغانستان بسته است.
سفر مهم هیئت اعزامی راه آهن افغانستان به ایران
دکتر جبارعلی ذاکری، مدیرعامل راه آهن جمهوری اسلامی ایران در دیدار با هیئت اعزامی وزارت فواید عامه طالبان به سرپرستی مولوی محمد اسحاق صاحب زاده معاون راه آهن این وزارتخانه بر لزوم تسوعه همکاری های تجاری در زمینه ترانزیت و میان دو طرف تاکید کرده است.
بنا بر گزارش ریل نیوز از این جلسه، دکتر ذاکری وجود خط آهن خواف – هرات را فرصت خوبی برای توسعه مناسبات تجاری میان دو طرف دانسته و خواستار تکمیل این پروژه بر اساس زمانبندی مشخص شد. صاحب زاده نیز با بیان اینکه خروجی پروژه خواف – هرات نماد دوستی دو کشور را به تصویر می‌کشد، گفت: امیدواریم که با همکاری‌های مشترک، شاهد افزایش سطح انتقالات و حمل بارهای ترانزیتی و در نتیجه، رشد و ارتقای تجارت بین دو کشور باشیم.
به نظر می رسد مدیرعامل راه آهن جمهوری اسلامی ایران، اهمیت مراودات تجاری با افغانستانی ها و تلاش آنها برای توسعه روابط ترانزیتی با همسایگان را به خوبی درک نموده که دیدار با هیئت طالبان و امضای تفاهمنامه همکاری مشترک با آنها نیز در همین راستا انجام شده است.
سود مشترک هند و ایران از توسعه روابط تجاری با طالبان
در مرحله نخست باید به این نکته توجه داشت که افغانستانی ها در حال تلاش گسترده برای اتصال به آب های گرم جنوب از طریق پاکستان و تحت عنوان پروژه ترانس افغان هستند. با این حساب، هر قدر افغانستانی ها از مسیر ترانزیت ایران دور شوند، تلاش خود برای ساخت هرچه سریعتر این کریدور را تسریع خواهند کرد. بر اساس گزارش منتشر شده از سوی ریل فریت، کریدور ریلی ترانس افغان قرار است از ابتدای سال ۲۰۲۸ وارد مرحله ساخت شود. اگرچه ساخت این کریدور با توجه به شرایط توپوگرافیک افغانستان بسیار زمانبر خواهد بود، اما حقیقت امر این است که تکمیل آن، افغانستانی ها را از مسیرهای ترانزیتی ایران تقریبا بی نیاز خواهد کرد و یا دستکم، مسیر آلترناتیو قدرتمندی را به عنوان جایگزین مسیر ایران، پیش روی آنها قرار خواهد داد. لذا، در فرصت باقیمانده تا آغاز ساخت این کریدور، می بایست وابستگی افغانستان و شرکای تجاری این کشور به ویژه هند را به مسیر ترانزیتی ایران و بندر چابهار به عنون هاب اصلی توزیع بار صادراتی به افغانستان تا حد ممکن افزایش یابد تا از این طریق، مسیرهای ترانزتیی عبوری از ایران تقویت شوند.
مضاف بر اینکه با توجه به عبور مسیر کریدور ترانس افغان از داخل خاک ایران، هندی ها نیز نگرانی هایی مشابه ایران داشته و در تلاش هستند تا سهم خود از بازار داخلی افغانستان را افزایش دهند. در همین راستا، آرون کومار چاترجی، سفیر هند در قرقیزستان، به تازگی در گفتگو با خبرگزاری آکی پرس اعلام کرده است که هند اهمیت ارتباط منطقه ای را درک کرده و به ایجاد کریدورهای حمل و نقل برای رسیدن به آسیای مرکزی و ورای آن باور دارد. وی همچنین افزود: به همین علت، ما از کشورهای آسیای مرکزی دعوت کرده ایم تا از بندر چابهار در ایران و همچنین پایانه شهید بهشتی این بندر، برای تجارت دریایی با هند و سایر کشورهای جهان استفاده کنند.
شواهد موجود حاکی از آن است که ایران و هند در خصوص مساله افغانستان و سهم خود از آینده تجاری این کشور به درکی مشترک رسیده اند. هندی ها همچنین به دلیل رقابت قدیمی و سنگین خود با چین و پاکستان، خواهان دستیابی به بازار کشورهای آسیای مرکزی هستند که تنها مسیر دستیابی به این بازار بزرگ، شبکه ریلی و جاده ای ایران به ویژه از طریق بندر چابهار است که اخیرا دهلی نو نیز به سرمایه گذاری مجدد روی این بندر روی آورده است. ذکر این نکته نیز خالی از لطف نیست که هندی ها در دوران استقرار جمهوری اسلامی افغانستان بیش از ۳ میلیارد دلار در افغانستان سرمایه گذاری کرده اند و اکنون نیز به دنبال احیای این سرمایه گذاری عظیم هستند. همین امر، وابستگی هند به مسیرهای ترانزیتی ایران را بیش از پیش افزایش داده که باید از این موقعیت بهره برداری لازم را انجام داد.