به گزارش پایگاه خبری ریل نیوز؛ نشست مشترک مدیرعامل محترم راه آهن ج.ا.ا و دبیرکل سازمان تراسیکا روز شنبه ۲۸ مهرماه در محل ساختمان مرکزی راه آهن برگزار شد. دکتر ذاکری در جریان دیدار با آساوبایف، دبیرکل کمیسیون بین الدولی کریدورهای اروپا، قفقاز و آسیا موسوم به تراسیکا از علاقمندی راه آهن برای افزایش همکاری با کشورهای عضو تراسیکا برای توسعه ترانزیت ریلی عبوری از خاک ایران استقبال کرده و خواستار فعال شدن شاخه جنوبی این کریدور شد.
دکتر ذاکری همچنین تصریح کرد که ایران به دنبال سیر قطارهای باری در مسیر قزاقستان – ترکمنستان – ایران و ادامه سیر مسیر به سمت ترکیه و دیگر اعضای تراسیکا است. دبیرکل تراسیکا نیز در این دیدار از علاقمندی اعضای این کمیسیون برای استفاده از ظرفیت کریدورهای ایران خبرداد و گفت: این ظرفیت، به کشورهای عضو این امکان را میدهد تا میزان تجارت خود از آسیای میانه به سمت ترکیه از طریق ایران را افزایش دهند.
آساوبایف افزود: کشور ایران به دلیل زیرساختهای ریلی مناسب، حلقه اتصال دهنده بین سایر کشورها محسوب میشود و تقویت زیرساختهای ریلی ایران کمک میکند تا کشورهایی که دسترسی به آبهای آزاد ندارند، بتوانند میزان بار ترانزیتی خود را افزایش دهند.
اما سوال اینجاست که همکاری مشترک میان راه آهن ایران و کشورهای عضو تراسیکا چه مزایایی برای حمل و نقل ریلی در بر دارد؟ آیا به جز موضوع ترانزیت، چنین همکاری می تواند منجر به افزایش همکاری های دوجانبه میان راه آهن ایران و کشورهای مسیر نیز شود؟
آشنایی با پیشینه و اعضای تراسیکا
پس از فروپاشی شوروی سابق در سال ۱۹۹۱، یکی از بزرگترین معضلاتی که کشورهای تازه استقلال یافته به ویژه در شرق اروپا با آن روبرو بودند، مساله کنوانسیون ها و پیمان های تجاری بود که این کشورها در هیچ یک از آنها عضویت نداشتند. همین مساله نهایتا منجر به بروز مشکلاتی جدی در نحوه تعامل کشورهای تازه استقلال یافته مشترک المنتافع شوروی سابق به ویژه در همکاری با شرکای اروپایی خود شد.
در ماه می سال ۱۹۹۲، نهایتا اتحادیه اروپا به همراه ۱۲ کشور عضو تراسیکا اقدام به تاسیس این سازمان نمودند تا مراودات کالا میان کشورهای عضو از شرق دریای خزر تا دریای بالتیک را سامان بخشد. این همکاری نهایتا منجر به امضای قرارداد همکاری میان تراسیکا و اتحادیه اروپا شده و به سبب آن، پیوستگی جریان بار از قزاقستان، قرقیزستان و ترکمسنتان تا مولداوی در غرب دریای سیاه برقرار شد. در حال حاضر، تراسیکا تلاش دارد پیویستگی اقتصادی در سه منطقه دریای سیاه، قفقاز جنوبی و آسیای مرکزی را برقرار سازد که یکی کریدور جنوبی این کریدور از داخل ایران عبور می کند.
اهمیت تراسیکا برای ترانزیت ایران
نگاهی به اعضای سازمان تراسیکا نشان می دهد که بخش مهمی از اعضای آن همچون قرقیزستان، قزاقستان، ترکیه، ترکمنستان، جمهوری آذربایجان، ازبکستان و ارمنستان، از شرکای مهم تجاری ایران در بخش ترانزیت به حساب می آیند. در حقیقت، فعالسازی تراسیکا و مسیر جنوبی آن را باید در راستای افزایش تعامل تجاری میان ایران و شرکای منطقه ای خود دانست که از این حیث، قابل توجه است.
موضوع دیگری که باید به آن پرداخت، عضویت همزمان ارمنستان و جمهوری آذرزبایجان در این سازمان است که با توجه به قرارداد صلح اخیر امضا شده میان دو کشور، می تواند منجر به افزایش همکاری ها میان دو کشور و در نتیجه، کاهش سطح تنش ر نزدیکی مرزهای ایران شود. نکته دیگری که مدیرعامل محترم راه آهن از زمان آغاز به کار خود در این شرکت نسبت به آن اهتمام ویژه ای داشته، اتصال شبکه ریلی ایران به اروپا است که در صورت توافق با اعضای تراسیکا در خصوص مسیر و تعرفه حمل، این هدف نیز به لطف عضویت ایران در تراسیکا محقق خواهد شد.
کاهش قدرت کریدور میانی
کریدور میانی را باید یکی از معضلاتی دانست که طی سال های اخیر و به لطف تحریم های شکل گرفته علیه ایران، بخش مهمی از بار ترانزیتی شرق به غرب دریای خزر را به خود تخصیص داده است. بر اساس آخرین آمار منتشر شده از سوی راه آهن قزاقستان، میزان بار ترانزیتی در این کریدور تا ماه سپتامبر سال جاری، بیش از ۱۳۲۰۰ کانتینر بوده است. این در حالیست که بنا بر گزارش راه آهن قزاقستان، تعداد کانتینرهای مورد حمل در مسیر کریدور میانی در سال ۲۰۲۳ و ابتدای فعالیت این کریدور، تنها ۱۱ عدد اعلام شده بود.
اما در صورت فعال شدن راه آهن ایران در مسیر کریدور جنوبی تراسیکا، بخشی از بار مورد حمل کریدور میانی شانس عبور از ایران را خواهد داشت. هرچند، بخش عمده بار کریدور میانی از سوی چین تامین شده و چینی ها نیز حامی سفت و سخت فعالیت و توسعه این کریدور به حساب می آیند، اما مروادات تجاری میان اعضای تراسیکا و اتحادیه اقتصادی اوراسیا را نیز نمی توان نادیده پنداشت. بدیهی است که در صورت تدوین نقشه راه سنجیده در زمینه دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه، می توان بخشی از بار کریدور میانی را به سمت مسیرهای عبوری از ایران کشاند.
با اینحال، باید به این نکته توجه داشت که علیرغم تمامی تلاش های وزارت راه و شهرسازی و مدیرعامل محترم راه آهن، بخش عمده ای از معادلات ترانزیتی منطقه در گرو کنش ها و واکنش های سیاسی در قبال تنش های اخیر خاورمیانه قرار داشته و باید دید که شرکای غربی تراسیکا در اتحادیه اروپا از مواضع اخیر ایران برای توسعه همکاری های مشترک با ایران تا چه میزان استقبال خواهند کرد.